Zorgleerling in beeld


IQ-onderzoeken op basisschool voor pro/lwoo-leerlingen 


Vragen over ZIB

Voor vragen over ZIB kunt u terecht bij het online vragenuurtje van De OverstapRoute of mailen naar [email protected].


Nieuw!

Om inzichtelijk te maken of een leerling voldoet aan de criteria voor ZIB of voor een andere werkwijze bij specifieke ondersteuningsbehoeften, is er een Stroomschema ZIB in de vorm van een stroomschema beschikbaar. 

Onlangs is ook een nieuw Kader ISK/NT2 gemaakt over ISK of NT2 bij de overstap van po naar vo. Hiervoor is een zelfde Stroomschema ISK/NT2 opgemaakt in de vorm van een stroomschema.


Onderzoekstraject Zorgleerling in beeld

Onderzoekstraject ‘De zorgleerling in beeld’ is voor leerlingen in het basisonderwijs die in het voortgezet onderwijs mogelijk in aanmerking komen voor praktijkonderwijs (pro) of vmbo met leerwegondersteuning (lwoo).


Doel van dit traject is om de po-vo overstap van leerlingen met deze ondersteuningsbehoefte soepel te laten verlopen.
Het traject vindt plaats van mei groep 7 t/m december groep 8. ZIB is de eerste stap in het proces van De OverstapRoute; deze stap staat ook op de OverstapRouteKaart voor ouders. 


Tijdens het ZIB-traject neemt de basisschool didactische toetsen en eventueel sociaal-emotionele vragenlijsten (SE) af, die op het actueel overzicht Toegestane Screenings- en Testinstrumenten lwoo en pro staan. De uitslagen hiervan neemt de basisschool op in het Onderwijskundig Rapport (OKR) van de leerling in de po-vo module van Onderwijs Transparant (OT).


De vo-school vraagt - ná de aanmeldperiode van De OverstapRoute - op basis van de gegevens in het OKR een pro-tlv of lwoo-aanwijzing aan bij het samenwerkingsverband (Koers VO). Hiervoor heeft de vo-school óók IQ-gegevens nodig. De afname van – nog benodigde - IQ-testen vindt eveneens plaats tijdens het ZIB-traject.

De IQ-testen kunnen worden afgenomen door een onderzoeksbureau (de CED-groep of Expertisecentrum Eenheid Zorg) óf door de basisscholen zélf – onder voorwaarden en tegen een vergoeding van de kosten door Koers VO. Zie hiervoor de deelnamebeschrijvingen om zelf IQ-testen af te nemen onder het kopje Praktische Informatie.


N.B. Als er al geldige IQ-gegevens in het dossier van de leerling aanwezig zijn (dus op het moment dat de vo-school de aanvraag* voor een pro-tlv of lwoo-aanwijzing doet: niet ouder dan 2 jaar), hoeft er niet opnieuw een IQ-test afgenomen te worden. Deze leerlingen worden dus niet aangemeld voor ZIB via OT. Zie voor de werkwijze het Draaiboek ZIB 2024-2025 voor de basisscholen onder het kopje Praktische Informatie.


* In de meeste gevallen zal de vo-school in de periode april – juli de aanvraag voor een pro-tlv of lwoo-aanwijzing doen. In sommige gevallen gebeurt dit nog in de maand september.


N.B. Voor vso-3 (zml en Recon/Mytyl) en voor praktijkonderwijs of vmbo binnen het vso-4 wordt géén IQ-test in het kader van ZIB afgenomen.

- Bij twijfel zml/pro en de behoefte om toch binnen ZIB een IQ-test af te laten nemen, kunt u een e-mail met onderbouwing sturen naar [email protected]. Pas na akkoord kunt u de leerling aanmelden voor ZIB (of in dat kader zelf een IQ-test afnemen die vergoed wordt door Koers VO, zie de documenten hiervoor onder het kopje Praktische informatie).

- Alleen als nog niet duidelijk is of de leerling naar regulier praktijkonderwijs / vmbo-met-lwoo gaat uitstromen of naar vso-4, kan een IQ-test in het kader van ZIB worden afgenomen. Hier is geen toestemming vooraf voor nodig.

Verantwoordelijkheden basisscholen en vo-scholen (Koers VO)

De afname van goedgekeurde didactische toetsen en evt. SE-vragenlijsten, is de verantwoordelijkheid van de basisscholen. De toetsgegevens mogen bij aanvraag van de pro-tlv of lwoo-aanwijzing niet ouder dan één jaar zijn; als de aanvraag door de vo-school ná 1 februari gedaan wordt, dan mogen de toetsresultaten niet ouder dan een half jaar zijn.
De vo-scholen zijn verantwoordelijk voor de benodigde IQ-gegevens; deze mogen niet ouder zijn dan twee jaar. De vo-schoolbesturen hebben de afname van toegestane, passende IQ-testen belegd bij Koers VO via het ZIB-traject.

Voorlichtingsmiddagen po-vo voor basisscholen - mei 2024

De presentaties van de voorlichtingbijeenkomsten kun je na 27 mei 2024 downloaden op de pagina van De OverstapRoute, o.a. de presentatie over adviseren in geval van twijfel pro/lwoo. 

ISK of ZIB bij de overstap van po naar vo?

Als een leerling nog recht heeft op een schakelklas (ISK) in het vo – ook op het niveau van pro of vmbo – wordt er geen IQ-test binnen ZIB afgenomen, maar krijgt de leerling via Koers VO een aparte ISK-test. Aanmelden voor de ISK-test gebeurt via de povo-module van OT onder Zorgprocedure – Aanmeldingen ISK, indien mogelijk vóór 1 januari.

Meer informatie over ISK, evenals de toestemmingsverklaring ouders voor deelname aan de ISK test, is te vinden op de pagina Naar ISK. Ook geldt vanaf schooljaar 2024-2025 onderstaand kader over ISK bij de po-vo overstap.

Bij twijfel over ZIB of ISK kan de basisschool een e-mail met deze vraag sturen naar [email protected] of inloggen in een online vragenuurtje van De OverstapRoute. 

Veelgestelde vragen
1. Wat is het verschil tussen pro en lwoo?



Wat is praktijkonderwijs (pro)?
Praktijkonderwijs is een reguliere vorm van voortgezet onderwijs en is bedoeld voor leerlingen die beter praktisch leren dan theoretisch. Het onderwijsaanbod richt zich op de vier belangrijke domeinen wonen, werken, vrije tijd en burgerschap. Scholen voor praktijkonderwijs zijn kleine scholen met maximaal 300 leerlingen. Hierdoor kennen de docenten alle leerlingen en kunnen ze veel begeleiding bieden in de route naar een passende baan en/of het behalen van het mbo-niveau 1 diploma. Er is daarom veel samenwerking met bedrijven waar leerlingen stage lopen. Na het behalen van hun diploma praktijkonderwijs gaan leerlingen werken of verder leren in het middelbaar beroepsonderwijs (mbo).



Praktijkonderwijs is maatwerk
Alle scholen voor praktijkonderwijs bieden verschillende leerroutes aan die aansluiten bij wat een leerling kan. Daarin bieden de scholen maatwerk. Daardoor krijgen leerlingen de ruimte en de tijd voor hun eigen talentontwikkeling en persoonlijke groei. De leerlingen krijgen veel praktijklessen. Ook werken ze aan de vakken Nederlands, Engels, rekenen, burgerschap, en loopbaanoriëntatie. Dat doen zij in hun eigen tempo met veel hulp van docenten. De scholen en klassen zijn klein en rustig. Leerlingen in het praktijkonderwijs behalen allemaal een erkend diploma. Soms zien we dat een leerling vanuit het praktijkonderwijs de overstap maakt naar het vmbo en daar de route naar het MBO vervolgt.


Wat is vmbo met leerwegondersteuning?
Vmbo met lwoo is bedoeld voor leerlingen die de lesstof van het vmbo meteen na de basisschool aan kunnen, maar soms wel extra uitleg of leerhulp nodig hebben. Veel vmbo-scholen maken daarom de lwoo-klassen kleiner. Er kan ook andere begeleiding aangeboden worden. Huiswerkbegeleiding bijvoorbeeld, of trainingen om leerlingen beter te laten leren. Het verschilt per school welke begeleiding geboden wordt en of dat in of buiten de les plaats vindt.


Op www.koersvo.schoolprofielen.nl  kunt u vinden welke scholen in de regio praktijkonderwijs, pro+ klassen of vmbo met lwoo aanbieden.


Workshop Adviseren bij twijfel pro/lwoo
Voor ib’ers en leerkrachten van de basisschool organiseert Koers VO elk jaar de workshop ‘Adviseren in geval van twijfel lwoo/pro’. Het is aan te raden om deze workshop minimaal 1x gedaan te hebben. De aanmeldlink is t.z.t. te vinden op www.koersvo.nl/zib. De presentaties zijn terug te vinden op de website van De OverstapRoute.

2. Mijn basisschool gebruikt LVS- en/of SE-toetsen die niet opgenomen zijn in de 'Regeling screenings- en testinstrumenten'. Hoe moet ik hiermee omgaan?

Geef dit tijdig aan bij uw directie en eventueel schoolbestuur. Aanvragen voor een pro-tlv en lwoo-aanwijzing moeten bij Koers VO aan de landelijke criteria getoetst worden. Daarom geldt dit ook bij aanmeldingen voor ZIB.
Het Overzicht toegestane screenings- en testinstrumenten biedt mogelijkheden voor aansluiting op het LVS van basisscholen. Daarnaast staan er (relatief goedkope) SE-toetsen in die per leerling, LVS-onafhankelijk en schooloverstijgend inzetbaar zijn. Op het niveau van de schoolbesturen basisonderwijs biedt dit laatste wellicht voordelen.

3. Als er leerling- en leerkrachtversies bij de SE-vragenlijsten beschikbaar zijn, moeten zowel leerling als leerkracht dan de vragenlijst maken?

Er is 1 officiële richtlijn, namelijk het niveau van begrijpend lezen van de leerling. Bij een DLE<30 gebruikt u alleen de leerkrachtversie.
Bij voldoende leesniveau hoeft alleen de leerlingversie ingevuld te worden. Mocht de uitkomst daarvan naar uw oordeel geen betrouwbaar beeld geven, dan kunt u alsnog de leerkrachtversie invullen.
Het staat u vrij om beide versies te gebruiken.

4. Waar kan ik terecht met vragen over OnderwijsTransparant (OT)?

Onder ‘help’ in OT staat de rubriek 'Veelgestelde vragen'. Ook is het mogelijk om een vraag in te sturen via het contactformulier (Help – contact – contact opnemen met de helpdesk). Daarnaast vindt u er het telefoonnummer en e-mailadres van de Helpdesk: 010-7142772, [email protected].
Voor inhoudelijke vragen kunt u contact opnemen met Koers VO (De OverstapRoute) via het online vragenuurtje van De OverstapRoute , een mail naar [email protected] of telefonisch via 010-4842576.

5. Is deelname aan ZIB verplicht?

Nee. ZIB is een service van Koers VO aan ouders, po- en vo-scholen.


De bedoeling is om er met elkaar voor te zorgen dat alle benodigde, geldige gegevens voor een aanvraag van een pro-tlv of lwoo-aanwijzing, beschikbaar zijn op het moment van aanmelding op een vo-school. Dit bevordert een soepele overstap van po naar vo voor deze leerlingen.


Als alle benodigde én geldige gegevens al in het dossier aanwezig zijn, is deelname aan ZIB niet nodig. De vo-school kan de gegevens uit het OKR in OT handmatig invoeren bij de aanvraag van een pro-tlv of lwoo-aanwijzing. Zie hiervoor de werkwijze in het Draaiboek ZIB voor de basisscholen.
Ook kan de basisschool ervoor kiezen om zelf een IQ-test af te nemen. Zie hiervoor de Beschrijving en deelnameformulier Afname ADIT (of NIO) voor lwoo of pro door basisschool en de Beschrijving en deelnameformulier Pilot WISC-V en SON-R door basisschool onder het kopje Praktische Informatie.



6. Wanneer en hoe zet ik de gegevens in OT als een leerling niet mee hoeft te doen aan ZIB?

Dit is aan de orde als er al geldige IQ-gegevens in het dossier aanwezig zijn of als de basisschool zelf een IQ-test afneemt.


U hoeft deze leerlingen pas in OT te zetten als u het OKR op gaat maken, uiterlijk 24 maart 2025. Zie hiervoor de werkwijze in het Draaiboek ZIB voor de basisscholen, regel mei-juli 2024 – Als er al geldige IQ-gegevens in het dossier aanwezig zijn.

7. Wat zijn de gevolgen als ouders geen toestemming geven voor deelname aan ZIB (de IQ-test)?

Zonder IQ-gegevens kan de leerling mogelijk niet toegelaten worden op een vo-school.


  • Voor toelating op een school voor praktijkonderwijs is een pro-tlv nodig. De tlv kan niet aangevraagd worden zonder IQ-gegevens.
  • Ook voor de aanvraag van een lwoo-aanwijzing zijn IQ-gegevens nodig.


De service vanuit ZIB biedt 2 voordelen:


  • Er kan een passende IQ-test afgenomen worden op kosten van Koers VO.
  • Het onderzoeksbureau en de basisschool zorgen ervoor dat alle gegevens voor de aanvraag voldoen aan de Regeling screenings- en testinstrumenten pro en lwoo.


Als ouders geen toestemming geven voor deelname aan ZIB (of in het algemeen een IQ-test), noteert u dit in het OKR ter informatie voor de vo-school. U baseert uw schooladvies op de onderwijs- en ondersteuningsgegevens die bij u bekend zijn.


Als ouders aan de vo-school wél toestemming geven voor afname van een IQ-onderzoek, kan de vo-school hiervoor contact opnemen met Koers VO via een mail naar [email protected].

8. Hoe verstuur ik het toestemmingsformulier voor deelname aan ZIB naar het onderzoeksbureau?

Zie hiervoor de instructie in het Draaiboek ZIB voor de basisscholenregels oktober t/m december 2024.

9. Wat moet ik als basisschool doen als ouders de uitslag van de IQ-test (via ZIB) niet willen delen met de basisschool?

U geeft in dat geval een school- en  ondersteuningsadvies op basis van de gegevens die wél bij u bekend zijn en legt deze naast de landelijke criteria voor pro en lwoo. Bij twijfel kunt u de presentatie van de workshop Adviseren in geval van twijfel pro/lwoo bekijken op de website van De OverstapRoute. Ook kunt u via de contactpersoon van uw schoolbestuur voor De OverstapRoute vragen of een (andere) ervaren ib’er of leerkracht met u mee kan denken.  


In het OKR noteert u dat de leerling mee heeft gedaan aan ZIB, maar dat ouders  de uitslag niet hebben gedeeld met de basisschool. De vo-school kan de uitslag opvragen bij ouders.

10. Wat moet ik als basisschool doen als ouders geen toestemming geven voor het delen van de uitslag van de IQ-test met de vo-school?

U geeft dit aan in het OKR en legt ouders uit wat de consequenties zijn. De vo-school zal de gegevens opvragen bij ouders omdat deze nodig zijn voor de aanvraag van een pro-tlv of lwoo-aanwijzing. Zie ook vraag 7.

11. Wie zorgt voor een onderbouwing van pro of lwoo bij het schooladvies, nu de onderzoeksbureaus dit (al enige jaren) niet meer doen?

Het school- én ondersteuningsadvies zijn de verantwoordelijkheid van de basisschool. Het is belangrijk dat de basisschool een zorgvuldige onderbouwing voor pro of lwoo in het OKR geeft. 


De landelijke criteria voor pro en lwoo geven inzicht wanneer een leerling in aanmerking komt voor praktijkonderwijs of leerwegondersteuning. De vo-school neemt deze onderbouwing mee bij een aanvraag van een pro-tlv of lwoo-aanwijzing. Omdat de basisschool de leerling goed kent, is een zorgvuldige, warme overdracht noodzakelijk. Informatie voor vo-scholen over de behandeling van Koers VO van aanvragen van pro-tlv’s en lwoo-aanwijzingen, is hier te vinden. Zie ook de suggestie voor hulp bij het opstellen van een schooladvies bij vraag 9. 

12. Wat moet ik doen als mijn leerling een IQ>90 en achterstanden in het lwoo- en/of pro-gebied heeft, maar er géén sprake is van sociaal-emotionele problematiek?

Belangrijk is de ondersteuningsbehoefte van de leerling. Vaak gaat het in deze gevallen om NT2-problematiek, dyslexie en/of dyscalculie. Dit zijn voorbeelden van een didactische ondersteuningsbehoeftes, maar niet per definitie voortkomend uit een beperkt cognitief vermogen en daarmee niet voorbehouden aan lwoo-ondersteuning. Deze ondersteuning kunnen vo-scholen o.a. vanuit de algemene ondersteuningsmiddelen van Koers VO aanbieden. 


Op koersvo.schoolprofielen.nl geven alle vo-scholen van Koers VO aan welke ondersteuning zij kunnen bieden. 
Zie ook het antwoord op vraag 13. 

13. Mijn leerling voldoet niet aan de criteria van de leerachterstanden, maar ik vind dat hij/zij wel lwoo nodig heeft vanwege SE-problematiek, bv. vanwege het welbevinden. Kan de vo-school toch lwoo aanvragen voor mijn leerling?

Nee. De leerachterstanden zijn het eerste (landelijke) criterium. Als een leerling extra ondersteuning nodig heeft op sociaal-emotioneel gebied, kunt u dit via het OKR aan de vo-school laten weten. De vo-scholen bieden in het kader van passend onderwijs méér ondersteuning dan alleen lwoo, o.a. vanuit de algemene ondersteuningsmiddelen van Koers VO. In bijzondere situaties is mogelijk ondersteuning op een vso-school nodig. Op www.koersvo.schoolprofielen.nl vindt u het onderwijs- en ondersteuningsaanbod van alle vo- en vso-scholen van Koers VO.

14. In OT zie ik geen leerachterstanden als er een <-teken bij de (DLE-)uitslag van toetsen staat. Hoe weet ik hoe groot de achterstand op deze toetsen is?

OT neemt via het OSO-transport de toetsuitslagen over uit Parnassys en Esis en kan hier niet automatisch iets in wijzigen. U kunt het <-teken wél handmatig verwijderen in het ZIB aanmeldformulier (en ook in het didactisch blok van het OKR). Op die manier wordt een leerachterstand getoond die als ≥ kan worden beschouwd. (De leerachterstand is dan minimaal het percentage dat getoond wordt.)

15. Wat moet ik doen als ik nog geen uitnodiging voor een IQ-onderzoek heb ontvangen voor mijn leerling(en)?

Neemt u hiervoor contact op met uw onderzoeksbureau. U vindt uw onderzoeksbureau in OT onder Overig – Mijn onderzoeksbureau.

16. Ik heb een vraag over de overstap naar een passende v(s)o-school

Zie hiervoor Veelgestelde vraag nr. 2 en 3 op de website van De OverstapRoute.

17. Hoe noteer ik een bandbreedte als IQ-uitslag in het OKR van OT?

Noteer in het verplichte veld ‘totaal IQ’ in het OKR van OT óf 0 óf de hele bandbreedte achter elkaar (bv. 92110 bij bandbreedte 92-110). Er is ruimte voor 6 tekens in dit veld. Er kunnen geen streepjes of andere tekens gebruikt worden tussen de cijfers. Voeg de rapportage van het IQ-onderzoek als bijlage bij het OKR bij via tabblad 6. Beide manieren van invullen zullen aanleiding geven om de rapportage te bekijken, bijvoorbeeld als Koers VO een aanvraag voor een lwoo-aanwijzing of pro-tlv wil beoordelen.

18. OT berekent niet automatisch de DLE’s in het toetsenblok van het ZIB-aanmeldformulier en het OKR. Hoe weet ik wat de DLE’s en de leerachterstanden zijn?

Onderstaande tekst staat op de berichtenpagina in OT:
Vanaf 26 januari 2024 zal de DLE berekening van handmatig ingevoerde toetsen niet meer ondersteund worden in Onderwijs Transparant.
Het is voor ons helaas niet meer mogelijk om de DLE scores digitaal te verwerken, waardoor de automatische DLE berekening ook vervalt.
Wij adviseren daarom om de toetsgegevens in uw LVS/LAS in te voeren en met overdracht van het OSO Overstapdossier in OT te importeren.

Raadpleeg hiervoor eventueel de handleiding ‘Leerlinggevens importeren met OSO’ (via Help > Handleiding) of volg de instructies in het scherm via het menu-item ‘OSO importeren uit LAS/LVS’.
Kiest u ervoor om handmatig toetsen in te voeren in OT? Voert u dan ook handmatig de DLE in, zodat de LA en LR wel berekend worden. 
De DLE’s die horen bij de vaardigheidsscores, vindt u in de omrekentabel in de handleiding van uw LVS-toetsen.

19. Een ADIT of NIO is niet geschikt voor mijn leerling. Kan er een WISC-V of SON-R worden afgenomen?

Sommige leerlingen hebben inderdaad een andere IQ-test nodig. Voor leerlingen die korter dan 4 jaar in Nederland zijn op het moment van toetsing, wordt in principe de SON-R afgenomen. Een WISC-V kan soms nodig zijn bij zeer ernstige taal- en/of rekenproblemen of andere zeer bijzondere omstandigheden.


U noteert deze bijzonderheid in het ZIB aanmeldformulier, zodat het onderzoeksbureau hierover met u kan afstemmen. Het onderzoeksbureau onderzoekt en bepaalt of een WISC-V of SON-R noodzakelijk is in relatie tot het beoogde doel: de aanvraag door de vo-school voor een pro-tlv of lwoo-aanwijzing. Voor afname van een WISC-V of SON-R vraagt het onderzoeksbureau toestemming aan Koers VO.


Doet u mee aan de pilot om zélf een WISC-V of SON-R af te kunnen nemen? Dan is er vooraf toestemming van De OverstapRoute nodig. Zie hiervoor de beschrijving van de pilot onder het kopje Praktische informatie.

Andere vragen?

Heeft u na het lezen van bovenstaande informatie nog andere vragen over ZIB, de OverstapRoute, of de overstap naar een ISK vo-school? Dan kunt u terecht bij de wekelijkse online vragenuurtjes van De OverstapRoute. Mailen kan naar [email protected].

Contactgegevens De zorgleerling in beeld

Onderzoeksbureau CED-Groep
Tel.      06 – 305 793 69 (Florine Hengeveld)
E-mail   [email protected]


Onderzoeksbureau Eenheid Zorg
Tel.      010 – 714 73 00 (Stephanie Boutkan)
E-mail   [email protected]


Helpdesk OnderwijsTransparant (bij technische vragen)
Via OT -> Help – Contact – Contact opnemen met Helpdesk

E-mail   [email protected]
Tel.      088 – 2200777


Bureau Koers VO (Catharina Leeuwis en Eveline Post)
Tel.      010 – 484 25 76
E-mail   [email protected]